zaterdag 7 februari 2009

PIRSGIRÊKÊN CIVAKA KURD

Ji bo weşandinê:
GEŞTNAMEYA TAYBET A HECÎ KARDOXÎ:
http://www.kurdishbookbank.org/hecikardoxi.htm



Û PÊSKETINÊN LI BASÛRÊ KURDISTANÊ



Sêxê Êzdiyan li Sêxanê û du feqiyên Kurdistanê

Ez bawer dikim, ku gelek ji me kurdan, em xwedî daxwaz û heskirina çûna Kurdistana azad in. Vêca çend ji kê be, wê li gor keys û derfetên xwe, bixwaze here Kurdistanê. Ji bo min ji her tistî girîngtir seredana zaro û xortên kurd e, ku biçin welatê xwe bibînin û hest û daxwaza xwe ya nasnameya xwe bi hêztir bikin. Lewra ji bo min di pileya yekem de ez ê bixwazim ku zarokên xwe jî carekê bibim Kurdistanê, da ew bi xwe bibînin ka besek ji welatê wan çewa bi rê ve diçe, îdarekirina welat bi her rengî ve, bi taybetî di warê perwerde û leskerî ve ku dê hest û baweriyeka berdewamî (muqîm) bide wan. Ji ber ku seredana wan ta niha bo bakurê Kurdistanê bûye û ji bilî polîs û jendirmên tirk, tu kesekî din ne dîne. Helbet wê ji bo wan lesker, polîs yan dersbêjekî ku bi kurdî bipeyîve dê cihê balkêsê be.


Teyar Germavî hêvî û baweriyeka mazin dide êzdî, mesîhî,
k ildanî û musulmanên deverê

Di dema seredana xwe ya vê carê de, seredana min bo basûrê Kurdistanê di gel komeka hevalên wergêr (mutercum) bi serperestiya TÖI ji Enstituya Wergeran ya Zankoya Stocholmê ku me seredaneka resmî pêk hanî. Em di vê seredana xwe de bûn mêvanê zankoyên Kurdistanê li bajarê Silêmanî, Hewlêr û Dihokê. Hejayê gotinê ye ku mirov bêje, ev grûba wergêrên kurd amadekariya Ferhengokeka Termînolijî ya Swêdî û Kurdî dikin. Seredan ji ber vê yekê bû.
Enstituya wergeran ta niha bi gelek zimanan ferhengokên weha amade kirine û niha jî bi kurdî amadekariya ferhengoka dike.
Di gesta (sefera) xwe de, me seredana gelek dever, dam û dezgeyên fermî kir ku bi kar û barê me ve girêdayî bûn. Bo nimûne; hemû kolejên ziman ku bi zankoyên Kurdistanê ve girêdayî ne, Nexwesxaneya Hewlerê Besê Nistergeriyê, Korî Zanyarî Kurdî, di gel yasazan, Bizîskên Kurd, Yekîtiya Nivîskarên Kurd û hwd..
Di van dan û sandinan de me çend semîner jî pêk hanîn û me gelek sûd ji wan wergirt û Wezareta Xwendinê ya bilind biryar girt ku komîteyek bê danîn û ev komîte berdewam be li ser peywendiyan di navbera Kurdistanê û derva de.
Ez dê li vir zêdetir li ser serdana xwe ya fermî ranewestim, lê tistên ku ji bo min cihê balkêsiyê bû, ku di van salên dawiyê de, li basûr guhertin û pêsketin çêbûne.
Her çend seredaneka kurt be jî ez disiyam hindek tistan bibînim ku ji bo min balkês bûn.
Heger ez salên xwe yên 1981-87 ne jimêrim ji ber ku wê demê Seddam li ser desthilatê bû. Cara yekê pistê raperînê, ez li sala 1992’yê çûm Kurdistanê. Wê demê bas têt bîra min ku li asxaneyên Kurdistanê nan tunebû meriv bixwara. Nan û xwarina ku hebûn jî paqij nebûn û meriv newêrî bû ku bi dilekî rehet wan xwurakan bixwe.
Cara duyem ku ez 2004 an de çûm Kurdistanê mirov guhertinek ber bi çav di nav bajar de didit, xwurak bêhtir bûbû, jimara hotêlan bêhtir bûbûn, otomobîlên luks, paqijiya nav bajarî û aloziya trafîkê, kesên parsek ku li ser papûran (cadde) destê xwe vedikirin ji bo alîkariyê, dibistanên nivxirabeyî û bêser û ber, mamosteyên ji xwe nebawer, avakirina hin sendîqe û rêxistinên medenî û mirovî, reveberiya partiyên Kurdistanê di serî de PDK û YNK û yên din û tistên weha…
PÊSKETINÊN BERBIÇAV
Tistê ku bala mirov diksîne di rêza serî de otêl û asxaneyên luks in. Navendên kirîn û firotinê jî yên luks vebûne. Mirov dikare van cihan di asta refên navnetewî de bijmêre. Avahî jî li gelek cihan çêbûne lê kalîta wan gelek ne bas in. Hindek sîrketan karê xwe bas çêkirine, bi taybetî yên ku ne hukmî ne. Hindekan jî karê xwe suxre kirine û qelpiya wan diyar dibe dema ku meriv dikeve nav avahiyê.
SILÊMANÎ
Dema ku em çûn Silêmaniyê ji ber rewsa hewayê, barana dijwar keysa me çênebû ku em hind cihên xwes ku hatibin çêkirin bibînin. Lê di hindek besên Zankoya Silêmaniyê de cihên xwes vebûne. Astê xwendinê her çend bas ne be jî, li gor salên berê bastir bûye.
Di dema seredana xwe de min ji çend xwendevanan pirsyar kir; aya astê xwendinê çewa ye? Xwendevanan bersiv dan ku di warê ziman de xwendin gelek ne bas e ji ber ku piraniya mamostên me ereb in û em jî bi erebî bas ni zanin, herweha inglîziya me jî hinde ne bas e, ku têra xwendin û dersan bike. Zimanê me yê herî bas kurdî ye û mamostên me jî bas bi kurdî ni zanin.
AZADÎ
Azadiyeka pirtir û hemereng li Silêmaniyê hat ber çavên min. Gelek dirûsmên hemereng hatibûn nivîsandin, lê hindek ji wan bo min balkês bûn. Min dît ku dirûsmên PKK û nîsana Hitler SS jî li ser dîwarên zankoya Silêmaniyê bûn.


Rektorê Nexwesxaneya Hewlêrê di gel Dr. Kurd

HEWLÊR
Bajarê Hewlêrê bi pêsketina xwe diyar dike ku paytext e. Gelek cihên xwes û ciwan çê bûne. Deverên ku nuh çê bûne û bi serê xwe ne gelek ciwan xuya dikin. Lê hindek dever hene, ku nû jî çê bûne lê derdora wan avahiyên kevn in û xemla wan bi hemî ve diguherîne.


Dîmenek gistî ji bajarê kevin ê Hewlerê

Gelek parkên ciwan hatine avakirin, hotêl û resturang jî bêhtir bûne. Gelek ji asxaneyên luks ji aliyê Kurdên bakur ve hatine avakirin. Bi taybetî Diyarbekirî û Batmanî. Her çend li nig me ew kurdên bakur bin jî, lê dîsan li wan wan ’restûrangên tirka’ yan jî ’kurdê tirkan’ dibînin.
Di suhbeteka xwe de, di gel kurdekî Diyarbekirê min gelek gazinde guhdarî kir ku ji bo wan gelek zehmetî derdixin ji aliyê dezgehên hukmî ve. Bo nimûne dema dirêjkirina rûnistina wan ya karî. Garsonek bi navê A.A digot eger ji mecbûrî nebe ez rojek jî li vir na mînim. Min got çima bira? Wele ji her alî ve, ew em wekî xerîb dijmêrin û ew jî bi me re wek xerîb, ne wek Kurd didin û distînin. Hem ji aliyê dezgehên hukmî ve û hem jî ji aliyê xelqê ve.


Dr.Shefik Qezzaz, serokê Akedemiya Kurdî û Resît Findî
DIHOK
Li Dihokê jî pêsketinên berbiçav çêbûne. Li vir jî hotêl û resturang di serî de tên. Sûk û bazar ji herdemekê pirtir zindîtir dihat xuyakirin. Aloziya (kirîza) aboriya cîhanê wesa xuya dikir ku hîkariyeke (tesîrekê) li ser kar û jiyana wan ne kiriye. Kel û pelên dikanan ji sedî not û neh berhemên biyaniyan e. Di serî de yên Tirkiye û Îran..

Xwendevanê Bakurî li Kolêja Ziman li Dihokê

Li Dihokê cihê herî xwes ku kêfa min pê hat Navenda Rewsenbêrî ya Dihokê bû. Reng e cihekî weha luks li Stockholmê jî nebe.
KARKERÊN BIYANÎ
Cihê balkêsiyê bû ku di gelek deverên kar û bazaran de biyanî kar dikin. Bi taybetî di otêl û asxanan de. Li balafirxaneya Hewlêrê jî hejimara kesên biyanî gelek in. Min pirsyar kir bo çi hinde biyanî kar dikin? Bersiv ev e bû ku kesek naxwaze kar bike. Helbet ev e ji aliyek dinve nîsana pêsketina wî welatî jî dide xuyakirin, ku kar heye û pêwîstî bi karkeran jî heye. Lê bi ya min hizr û bîra derebegatiyê ye ku naxwazin di karê kesek din de kar bikin.


Prof Dr. Nizar Mihemed, cîgire zankoya Silêmanî

AVA JIYANÊ
Berê niha tu biçuya kijan resturangê te yê ava Heyatê bidiya. Lê niha cihkî ji bo ava pakij jî li ser rêya Hewlêr û Dihokê bi navê Jiyan hatiye avakirin. Her çend tahma wê wekî avên dî xwes ne be jî dîsan, mirov hez dike ku ava jiyanê vexwe, ne ku avên din, ji ber ku berhemeka netewî ye.
Di suhbeteka xwe de di gel yaridederê Zankoya Silêmaniyê Nizar Mihemdî wek henek min got, mamoste min bawer dikir, ku bi tenê li vî welatî zarok tên cêkirin, lê va ye xuya dike, ku hûn ava vexwarinê jî çê dikin. Keniya û got belê pêsketin heye.
Reqabeta hotêl û resturangan weha kiriye ku nirxê razan û xwarinê kêmtir bibe. Lê dîsan jî eger mirov pîvanekê bike li gor Swêdê ji vir nirxa tistan girantir e. Bo nimûne otêlek 3 stêr seva wê 60-65 dolarî ye. Li Swêdê 35-40 dolarî ye. Xwarinek li asxaneyeka nîv klas 15 hezar dînarî kêmtir nine ku dike 13 dolar, dike 105 kronê swêd.
MUSRÎFIYA XWARINÊ
Xwarina ku davêjin zibil û gilêsê têra zarokên bircî yên Diyarbekir, Batman û hemû zarokên basûrê Kurdistanê dike.
Dema mirov li kurdên basûr dinêre mirov qelewiya wan, kiloyê wan yê giran li ber çavan dibine. Ji sedî 80 mirovên wan xwedî nexwesiya qelewiyê ne. Ev jî ji xwarina têrgost, têrdon û kêm keskatiyê têt. Liv û tevgera lassaxiyê jî, ji xwe pir kêm e. Xwarina ku ji bo kesekî serwîs dikin bi rihetî têra sê kesan dike. Bi rastî mirov ji sêyan yekê xwarina xwe dixwe û ya mayî jî diçe zibil û gilêsê (sergo, çop) û heyfa min gelek pê hat û ez her wê gavê zarokên birçî yên Amed û Êlihê ku li ser sergoyan xwarinê berhev dikin, hat bîra min.

Xwarineka pirr bi tahm li asxaneyaka Hewlerê ku zikê deh kesan têr dike, ji bo du (!) kesan dihênin! Îsraf û nankoriyek wisan mazin li hevberî çêj û xurakê, li ciyekî dinê cîhanê qet ne hatiye dîtin!
Di vê babetê de rola masmediya kurdî divêt zêde be ku li ser van tistan binivîsin. Bo nimûne di gel xwedanê resturangê biaxivin ku porsiyonên xwe kemtir bikin û hindek bihayê xwarinê jî kêmtir bikin. Ez bawer dikim ku wê xizmeteka hêja be. Ji ber ku di demek da ku cihan ber bi xela û birçîbûnê ve diçe, pêkhanîna karekî weha pir pêdivî û pîroz e.


Sêvên Berwariya ku mixabin li erdê dimînin û tev dirizin
TRAFÎK
Li Kurdistanê ji tixûbê (heddê) xwe zêdetir otomobîl hene ku ev yek jî dibe egera kaosê li hindek cih û deveran. Her çend çûn û hatina trafikê di nav bajarî de bastir bûbe jî, lê dîsan kêm e. Rêkên dervayê bajaran xirab in, ji ber çûn û hatina otomobîlên bargiran, çalên mazin di riyan de çê bûne. Agehdariyên ku divên li ser lewhên rê hebin hema bêje ji bin ve nîn in. Em ji Hewlêrê çûn Silêmaniyê û Dihokê, lê me di rêda qet lewhekî ne dît ku em zanibin ka çend km rê maye. Me ji sofêrê xwe pirs dikir wî texmina xwe li gora demjimêran digotin. Dihok û Hewlêr li dora 3 demjimêra ye. Lê tu nizanî ka çend km dûr e!!


Du xwendevanên keç li gundê Edinê l'devera Berwarî, ku hozanên Xanî û Cizirî jiber dixwînin


REWSA KURDÊN ÊZDÎ
Kurdên Êzîdî azadiyeka wan ya kertî (nisbî) heye li Kurdistanê heger mirov pivanekê di navbera nûke û dema Seddam Huseynî de bike. Ta niha jî kurdên musulman bi çavekî nizim berê xwe didin kurdên Êzdî. Bazirganî di gel wan pir kêm e. Yekê musulman pirr bêgav (mecbûr) ne be naçe li resturangeka kurdekî Êzdî xwarinê naxwe! Bi taybetî pistê rûdana revandina keçika kurda musulman ji layê xortê Êzdî ve, pileya tirsê di nav Êzdiyan de pirtir kiriye. Lê niha desthilata Kurdistanê giringiyekê dide ser mesela îdarekirin û birêvebirina devera Êzdiyan ku kesekî yasazan li deverê xebatê dike.
Teyar Germavî ku pêsmergê soresa gulane li deverê xebateka gelek hêja dimesîne. Teyar Germavî li zankoya Dihokê besa yasayî xwendina xwe temam kiriye û berê vî karê jî berpirsê Wezareta Rêkxirawa Mafê Mirovan li Dihokê bû. Teyar pêzanînên (tecrûbên) wî ji dema soresê tê û niha li deverekî gelek nasik (xessas) kar dike û devera wî ji sê olên cuda, Êzdî, Mesîhî û Musulmanan pêk têt. Li gor bîr û baweriya min Mesîhiyên Kurdistanê maf û azadiya wan û pêçêbûnên wan ku Hukmeta Herêmê pêskêsê wan kiriye ji ya kurdên Êzdî pirtir e.

Mesîhiyên Elqûsê

REWSA COTKARAN
Î sal rewsa cotkarên Kurdistanê ji ber kêmavî û hiskîtiyê xirabtir e li gor salên berê. Dexil, genim û ceh hema bêje qet ne bû. Lê ya ji hemuyan kembaxtir ew e, ku cotkar çi mifayê ji berhemên xwe nagrin. Tu li sûka meywe û sebzeyan (keskatiyê) dinêrî, ku ji sedî 80-90 wan ji derve ne. Sebz û mêwên ji Sûriye, Îran û Tirkiyê di giraniyê de ne.
Em çûn devera Berwariya ji bihna sêv û biyokan mirov mest dibûn. Pirr mixabin, ku berhemê wan li bin daran diriziyan pûç dibûn û ne dikarîn qet faydeyekê jê bikin. Kalîte û tama sêvê Berwarî li ser bextê min ji ya sêvên dî, gelek xwestir e. Heta min çend sêv anîn Swêdê jî û zarokên min jî xwarin her yekser tahma wan ji yên dî cuda dikirin. Min pirsiyar kir bo çi hûn sêvê xwe na firosin û li bin daran we kom kiriye? Bersiv ma kî dê bikire. Fêkî hemî ji derve têt û gelek giran e jî lê yê me kes çi pate pê na ke. Hukumet jî na stîne û em perîsan bûne. Gotinek heye ku dibêjin ”giyayê hewsê tahl e.”
Bi rastî Hukmeta Kurdistanê texsîrîkî gelek mezin dike û heta xedreke mezin li cotkarên Kurdistanê dike. Ez hêvîdar im ku Wezareta çandinê dest bavêjê rewsa cotkaran, ku cotkar karibin ji berhemên xwe sûd werbigirin.
ZIMAN
Wek têt zanîn di vê salê de kêseya diyalekta Kurmanci û Soranî zêde bûye. Bi taybetî jî di warê perwerdeyê de. Li Dihokê min ji cend mamostan pirs kir ka rews çewa ye. Mamostan bersiv dan ku heta xwendina seretayî û navendî kêse tune, lê dema ku xwendevan lîseyê hew (xilas) dikin û dikevin ezmûna zankoyê, wê demê zehmetiyeka mezin derdikeve pêsberî xwendevanan, ku nikarin pileyeka bas bi dest bixin bi taybetî li devera Behdînan. Ji ber ku ezmûn û pirsên ezmûnê hemî bi Soranî ne. Xwendevan ji Soranî bas tê na gehîje û mamosteyê ku ezmûna xwendevanî dixwîne, rast dike û pûan didê ew jî bi Kurmancî bas ni zane ka xwendevan çewa bersiva xwe daye. Li vir xedrekî mezin li xwendevanan dibe, lewra pileya ezmûnê ya bidest ve înanê li gor deverên din kêmtir dibe.
Min li devera Hewlêr û Silêmaniyê ji maosteyên Zankoyan pirsî; ka dîtina wan ya ferzrkirina zaravê Soranî li ser devera Behdînan çi ye? Wan got mesele kêseyeka siyasî ye, heger siyasî ne be çareserkirina wê hêsan e. Heger xwendina seretayî û navendî bi Behdînî be bo çi lîse û xwendina bilind ne bi Kurmancî be.

Rizgar Kêsteyî, Pêsmergê Soresa Gulanê li Amêdiyê

Li Zankoya Dihokê cîgirê Zankoyê Dawid Etrûsî suhbetek di gel me kir ku li Norweçê du zaravên sereke hene û herdu jî resmî ne di perwerde û hemî cihên fermî de û çi asteng jî dernakevin. Vêja bo çi em ni karin kêseya xwe wek Norweçiyan çareser bikin.
ÇAPEMENÎ Û MASMEDIYA
Heskirina xwendinê di nav milletî, bi taybetî di nav xwendevan û rewsemnîran de pirtir bûye. Di seredana xwe ya wesanxane û Çapxaneyên Kurdî de me vê yekê dîtin. Bi taybetî li Hewlêrê dezgeha Aras çapxaneyeka gelek modern e ku di astê Ewrûpa de dixebite. Bi dehan karker di wesanxane û çapxaneyê de kar dikin.
Li Dihokê jî wesanxana Sipîrêz di asteka modernda ye. Mixabin li Silêmaniyê delîve bo me çênebû ku em wesanxanên wê derê bibînin.
Min ji rojnamefirosan pirsyar kir ka gelo kîjan rojname pirtir têne firotin? Hevwelatî û Awênê di serê rêzê da bûn. Li her sê parêzgehên Kurdistanê bi dehan kanalên TV û radyoyê hene ku 24 demjimêr wesanê dikin. Muzîka ku pirtir têt guhdarîkirin ji dengê hunermendê Kurdên bakur in ku stranên Zazakî jî di navde ye.
BAZIRGANÊN KURD
Bi rastî ji bo min pirr zehmet e ku ez bawer bikim ku bazirganên kurd yên millî henbin. Ez bawer dikim ku bi dehan bazirganên kurd hene ku sermayeka gelek zêde di destê wan de heye. Lê mixabin aqilê wan û mejiyê wan di berîka wan de ye. Xerciyên her qesreka ku li Dihokê hatiye avakirin dikarin fabrîkeyeka picûk pê ava bikin û berhemê wê faydeyê bigehîne hemû gelê Kurdistanê. Lê mixabin ticaret û bazirganiya wan ya berîkê ye. Dixwazin rojane malê xwe bifrosin û zû qezencê bikin. Min ji nasekî pirs kir bo çi we hinde pare heye û hûn palûkeyek (fabrîqeyek) çê na kin û hûn bi tistên beredayî ketine? Bersiv ev e bû: ’Ji bo çi ez ê Nêçirvan Barzanî bikim serîkê xwe û nîvê fayda xwe di gel vî par bikim? Hema weha bo min bastir e û ez pirtir faydê dikim.’ Ev e gotinê wî ne vêca li ser bextê wî..

Dêrelûkê, geliyê pistê baregeha PKK'ê ya li Zapê ye

JÎNGEH Û XERAKIRINA JÎNGEHÊ
Heta niha ez li gelek welat û kisweran geriya me û min sirûstên ciwaniya welatan diye. Bi rastî kêm welat hene ku bi ciwaniya xwe bigehîjin sirûsta Kurdistanê. Lê mixabin mirovên me hinde neyarê sirûstê ne, ku ev çend ne neyarê neyarên xwe ne. Bas têt bira min û çi car jî ji bîra min na çe. Hîna du salên min li Swêdê qediya bû. Komela me ya Kurdî di gel ya Japonî, Yunanî û hindek komelên din, di gel rêxistineka Swêdî em çûbûn daristanê da ku em sirûst, giya û dar û berên Swêdê nas bikin. Em li çolekê nav daristanê rawestiyan û me firavîn xwar. Di gel me çend hêkên kelandî hebûn û min hêka xwe qesart û kevlên wê jî havêt erdê. Lê mamosta me gelek xemgîn bû got çênabe em jîngehê gemar bikin, ji kerema xwe bila her kes zibla xwe bike vî kîsî! Pasê min got mamoste ma ev e çol e çi zirara vê digehîje jîngehê? Wê got gelek digehîjê. Jîngeh gemar dibe. Divêt ku em wek nav mala xwe berê xwe bidin jîngehê. Min got mamoste bibûre.
Dema ku ez ji nav bajarê Hewlêr, Dihok, Silêmaniyê derketim bi rastî dîmeneke gelek kirêt ket pêsçavên min. Min digot qey hima hemî dever, herdu layên papûran zibilxane ne. Ji sûsên plasîk yên avê bigre hima hemî cih wek ser sergo zibil û gilês e.
Em çûn nehiya Elqûsê hevalekî pêsmergê herdû soresan Ebû Leyla bûye berpirsê Jîngehê. Min got Ebû Leyla malxirab ev e çi ye hûn di nav gilêsê de dijîn? Got welleh rast e, lê em dê kampanyeka paqijiyê dest pê bikin.
Di salên 1981’ê de li her nizar û lateka Kurdistanê dengê qubquba kewa dihatin, lê min vê care ev deng ne dît. Min ji gundiyekî Berwarî pirsî bo çi? Got ji ber pezê ereban ku li vir in loma. Pez hêlîna kewan xira dike loma kew nikarin çelekewan bifirînin.
KOMPANIYÊN JI BAKURÊ KURDISTANÊ
Jji vir çend sal berê bi sedan sîrketên kurdên bakûr berê xwe dabûn basûr û ji xwe re wek hêvî û serkaniyeka jiyanê didîtin. Heta ku Seddam li ser desthilatê bûn rewsa Kurdên basûr ji ber bazirganiya benzîn û mazotê, cigare, çay û kel û pelên din gelek bas bû. Helbet berê ku hukmeta AKP bê desthilatê mafya tirkan jî di destê Mehmet Agar û tîpa wî da bûn û qaçaxçitî pirr dibûn û besek ji vê qaçaxçitiyê digehîtin xelqê deverê. Lê di van salên dawiyê de ji deh sîrketan yek maye û ew jî ji jiyana xwe ne memnûn e û ji destê wî bê wê bireve. Ji xwe bi dehan sîrketan sextekarî kirine û polîsê Kurdistanê li wan digere. Helbet sedemên vê gelek in çima dev ji kar ber didin û diçin? Lê egera serekî ev e ku her kesê zirar kir û dev ji karê xwe berdan. Vê gavê çend sîrketên mezin yên ku peywendiyên wan di asteka bilind de bi hukmetê re hebin, ew mane û yên ku karê wan temam jî dibe, pirr zehmet e ku careka din kar werbigire.


Dagera (remz, sîmbol) fasîstên Hitler SS jî li ser dîwarên zankoya Silêmaniyê
JIYANA CIVAKÎ YA GEL
Heger mirov pîvanekê bike di navbera salên 1991 û heta niha de wek erd û ezman ferq heye. Ya ji hemiyan giringtir zikê milletê têr e. Di seredana xwe ya yekem û duyemîn de min li kolanan mirovên hejar ku destê xwe vedikirin û parsê dikirin gelek dîtin. Lê vê carê min kesek parsek ne dît. Li resturangan gelek kes hene, ku bi malbatî tên asxanan xwarinê dixwin û pêwîstî na bînin ku li malê xwarinê bo xwe yan jî bo mêvanên xwe çêkin. Ev e jî nîsana dewlemendiya civaka Kurdistanê ye.
Di destpêka sala 1991 de li kolanan, li bazar û çarsiyê takekes jin hebûn ku ew jî bi çarsefa res li kolana digeriyan. Vê carê hejimara jinên li nav bajarî zêdetir bûn û keçên ciwan servekirî jî bi dehan mirov rastê wan dihatin. Helbet ev ji bo Hewlêr û Dihokê ye. Li Silêmaniyê sala 1991 ê jî mirov hejimareka zêde jinên servekirî didît.
Li kurdistanê kesek feqîr hema bêje nîn e. Bi rasti min li gelek deveran ji sofêrê taksiyan pirsyar kir, ka kêmasiyên civatê çi ne, ka wan çi divêt? Bersiv ev bû ku digot: Elhemdulillah me her tist heye, azadî heye, tirs nîn e û em ne birsî ne.


Tiriyê Kurdistanê ya demsala payizê

TEKNÎKA PÊWENDIYÊ - KOMUNÎKASYON
Ta 4 sal berê jî zehmet bû ku tu bi telefona xwe ya destî mirov ji bajarê Dihokê telefonê bo Silêmaniyê bikira. Hejimareka kêm xetên derve yên mobaîl hebûn. Heger tu halxwes yan mesûlek ne ba te ne dikarî xeteka derve bo xwe peyda bikira. Lê niha kêseya telefonên navxweyî û daxilî çareser bûye. Bi taybetî xeta Korek û ya Asya gelek hêsan kar dikin. Heger tu ji derve jî biçi tu dikari xeta telefona xwe ya derve bi kar bînî. Tele2 Comviq li basûrê Kurdistanê kar dike û tu bi hêsanî dikarî, bi kar bihênî. Herweha abonetiya telefonan jî gelek herzan e.

Dîmenek ji xurakên Kurdistanê

EWLEKARÎ
Ewlekariya Kurdistanê çi qusur têda tune ye. Berê li xalên kontrolê zêdetir mirov radiwestiyan û zehmetî derdiketin. Niha kontrol kêm bûye û îstîxbarat bi hêztir bûye. Kesên ku di nuqtên ewlekariyê de kar dikin, sehrezayiya wan pirtir bûye, ew otomobîlên ku diçin û tên bi hêsanî nas dikin ka ew çi kes in. Bo nimûne em 4 kes di otomobîlê de bûn yekser ji kurdekî bakur re got ka ji kerema xwe nasnama xwe derxe. Lê ji yên din daxwazek weha ne kir. Mirov fêm dike ku di warê ewlekariyê de cihê xwe zexm kirine. Helbet hejimareka zor ji xelqê Kurdistanê bi karê ewlekariyê radibe, mûçê xwe ji karê ewlekariyê digire. Lê ji hemûyan girîngtir jî gelê Kurdistanê alîkariya hêza ewlekariyê dike ku ji hemû tistî girîngtir e.

Tankên Seddam di serê Kopê de bûne malê muzexaneyê

DEWLET Û BAC
Çewa ku ji bo her partiyekî hatina sereke heqê endametiya abori be, ji bo dewletekî jî bac xala sereke ye. Heger ku desthilatdariya basûr xwe wek dethilat bihesibîne divêt bac hebe. Mixabin min ji kê pirs kir kesê ne got ku em bacê didin hukmetê. Kêmasiya hukmeta Kurdistanê ya sereke eve ye ku heta niha texsîriyeka mezin kiriye. Bi dîtina min divêt hukmet karê bacê ji xwe re bike karekî fer. Ta ku dinarek ji wan bigre divêt ji dêlva wî ve 2 dînaran bide wî kesê ku baca xwe dide. Bo nimûne heqê av û elktrîkê nîn e. Divêt ku dewlet tistekî sembolîk be jî werbigire. Ta heyvê 5 dînar bejî divêt bigre hukmet bi xwe di cihê 5 dînarî de alîkariyeka din bide milletî. Xwediyê resturanga kurdê bakur gote min ku ew qet kurisek jî bacê nade hukmetê heta heqê av û eletrîkê jî. Lewra li vir ji Tirkiyê gelek bastir e ji bo me.

Baregeha leskerê tirk li Bamernê

HÊVIYÊN MILLETÊ JI HUKUMETÊ
Min rojhilatê Kurdistanê ne diye, lê li parçeyên din yên Kurdistanê rihê kar û xebatê di nav gel de, ji basûr pirr bi hêztir e. Di dema soresa ciya de xelq pirtir berhemkar bûn, di gel ku derfetên wan li gor îro gelek kêm bûn. Helbet ev yek vedigere dema desthilatdariya Seddamî ku bûye kultur li dev milletê Iraqê. Her fêrê xwarinê bûye, afrenêr ne bûye. Niha jî gelê kurd li basûr heviya wî hukmeta Kurdistanê ye. Li bendê ne ku hemû tist Hukmeta Kurdistanê bo wan bike. Ev dewlemendiya ku niha li basûr li nav gel heye, reng e li Swêdê jî ne be. Lê mixabin kêrê tiskî nayên pirr xwelî ser in. Gazindên milletê pirtir ji Hukmeta Kurdistanê jî ji vê yekê têt. Ji ber ku heta niha her tist hukmetê ji wan re dikir. Heger 10 dewlemendên Kurdistanê xwe bidin hev wê karibin mezintirîn palûkeyek li Kurdistanê ava bikin û dê di demeka kurt de deverê bi xwe ve girê bide û xwedan bike û dê kurd pê xenî bibin.
Kêmasî û texsîriya Hukmeta Kurdistanê ev e ku milletê fîtê (teswîk) kar na ke, ev yek jî dibe egera tiraliyê di nav civakê de.



Xaka Kurdistanê bombeyên tirkan derbas na kin! Pira li ser Avasînê
GENDELÎ
Li ser gendeliyê jî min ji çend kesan pirsî ka rastiya wê çi ye. Hema bêje her kesê digot ’heye’, lê dema ku yên dikin memnûn bin û yên dixwin memnûn bin, wê demê zehmet e mirov pêsiyê lê bigre, ji ber ku ev ketiye nav xwîna me.
GELÊ KURD JI PARTIYÊN XWE PIRTIR NÊZÎKÊ HEV IN
Dî dîroka kurdan de jî wek gelek welatên dunyayê rûpelên res hene ku ketine dîroka wan. Ya kurda jî rûpelên res yên birakujiyê dem dem birînên xedar vekirine û ez bawer na kim ku çi kes sanaziyê bi vê bike, ji bilî sermezariyê. Tistê ku min dît di nav milletî de heskirina gel ji ya partiyan pirtir nêzîkê hev in. Bi taybetî çûn û hatina kesên ku diçin dikevin nav axa Kurdistanê di warê kontrolkirina paseportan de zehmetî derdixin, dan û standineka nebas dikin. Ji vir çend sal berê muameleya karmendên Tirkan li hevber welatiyên kurd di kontrola deriyê Xabûrê de gelek nebas bû û ya kurdan gelek bi rêk û pêk û qedirgirtî bû ji bo kesên ku diçûn û dihatin. Lê niha tirkan helwêsta xwe nermtir û bastir kiriye û ya kurdan hisktir û xirabtir bûye. Ta car û bar karmendên gumrigê dan û standinên kêfî dikin bi taybetî di gel kurdên bakur û basûrê rojava û asta zanîna wan kêm e, ta ni zanin ka Qmislû yan Qurtelan ser bi kîja welatî ve girêdayî ye.


Min suhbetekî di gel kurdekî li devera Sêxanê kir û ji min re got ku hêviya min ya Kurdistana mezin pir bilind e û ez ji hemû kurdan û partiyan hez dikim. Wellehî dema ku Apo hat girtin min sê roj nan nexwar ji kerba, di gel ku PKK du pismamê min jî kustiye, di ser hindêre jî dîsan dilê min bi wî gelek êsiya. Ev e nimûnekî bû ku min behs kir. Lê di nav milletê de hest û bîra netewî û Kurdistaneka mezin di nav milletê de ji ya partiyên kurd zêdetir e.

Li ser gora nemir TEHSÎN TEHA. Li ser kevrê ber serî welê hatiye nivîsîn: 'Xwedê Jê Razî Hunermend Tehsîn Teha'

TÊBÎNÎ/ SERINC/ JÊRENOT:
Di dawiyê de min divêt bêjim ku di seredaneka kurt de mirov ni kare zanyariyên tam rast bi dest xwe bixe, lê ev dîtina min ya kesane (sexsî) ye ku min ji taxên civakê yên cuda cuda pirsî û ez li nav gund û bajaran tev geriyam ku ev dîtin li nig min peyda bûn.
30.12.2008
HECÎ KARDOXÎ









SAZENDEYA (weqfa) PIRTÛKXANE & MUZEXANEYA KURDÎ
www.kurdishlibrarymuseum.org | www.kurdishbookbank.org
+46 70 791 36 06
+46 8 33 12 29







Reply Reply to all Forward


Your message has been sent.


hasan balikani to palekurd
show details 10:29 PM (2 minutes ago) Reply


Images are not displayed.
Display images below - Always display images from hasan.balikani@gmail.com
- Show quoted text -



---------- Forwarded message ----------
From: FOUNDATION FOR KURDISH LIBRARY & MUSEUM
Date: 2009/2/6
Subject: GEŞTNAMEYA TAYBET A HECÎ KARDOXÎ
To: goran@kurdishdigitallibrary.com



Ji bo weşandinê:
GEŞTNAMEYA TAYBET A HECÎ KARDOXÎ:
http://www.kurdishbookbank.org/hecikardoxi.htm


PIRSGIRÊKÊN CIVAKA KURD
Û PÊSKETINÊN LI BASÛRÊ KURDISTANÊ



Sêxê Êzdiyan li Sêxanê û du feqiyên Kurdistanê

Ez bawer dikim, ku gelek ji me kurdan, em xwedî daxwaz û heskirina çûna Kurdistana azad in. Vêca çend ji kê be, wê li gor keys û derfetên xwe, bixwaze here Kurdistanê. Ji bo min ji her tistî girîngtir seredana zaro û xortên kurd e, ku biçin welatê xwe bibînin û hest û daxwaza xwe ya nasnameya xwe bi hêztir bikin. Lewra ji bo min di pileya yekem de ez ê bixwazim ku zarokên xwe jî carekê bibim Kurdistanê, da ew bi xwe bibînin ka besek ji welatê wan çewa bi rê ve diçe, îdarekirina welat bi her rengî ve, bi taybetî di warê perwerde û leskerî ve ku dê hest û baweriyeka berdewamî (muqîm) bide wan. Ji ber ku seredana wan ta niha bo bakurê Kurdistanê bûye û ji bilî polîs û jendirmên tirk, tu kesekî din ne dîne. Helbet wê ji bo wan lesker, polîs yan dersbêjekî ku bi kurdî bipeyîve dê cihê balkêsê be.


Teyar Germavî hêvî û baweriyeka mazin dide êzdî, mesîhî,
k ildanî û musulmanên deverê

Di dema seredana xwe ya vê carê de, seredana min bo basûrê Kurdistanê di gel komeka hevalên wergêr (mutercum) bi serperestiya TÖI ji Enstituya Wergeran ya Zankoya Stocholmê ku me seredaneka resmî pêk hanî. Em di vê seredana xwe de bûn mêvanê zankoyên Kurdistanê li bajarê Silêmanî, Hewlêr û Dihokê. Hejayê gotinê ye ku mirov bêje, ev grûba wergêrên kurd amadekariya Ferhengokeka Termînolijî ya Swêdî û Kurdî dikin. Seredan ji ber vê yekê bû.
Enstituya wergeran ta niha bi gelek zimanan ferhengokên weha amade kirine û niha jî bi kurdî amadekariya ferhengoka dike.
Di gesta (sefera) xwe de, me seredana gelek dever, dam û dezgeyên fermî kir ku bi kar û barê me ve girêdayî bûn. Bo nimûne; hemû kolejên ziman ku bi zankoyên Kurdistanê ve girêdayî ne, Nexwesxaneya Hewlerê Besê Nistergeriyê, Korî Zanyarî Kurdî, di gel yasazan, Bizîskên Kurd, Yekîtiya Nivîskarên Kurd û hwd..
Di van dan û sandinan de me çend semîner jî pêk hanîn û me gelek sûd ji wan wergirt û Wezareta Xwendinê ya bilind biryar girt ku komîteyek bê danîn û ev komîte berdewam be li ser peywendiyan di navbera Kurdistanê û derva de.
Ez dê li vir zêdetir li ser serdana xwe ya fermî ranewestim, lê tistên ku ji bo min cihê balkêsiyê bû, ku di van salên dawiyê de, li basûr guhertin û pêsketin çêbûne.
Her çend seredaneka kurt be jî ez disiyam hindek tistan bibînim ku ji bo min balkês bûn.
Heger ez salên xwe yên 1981-87 ne jimêrim ji ber ku wê demê Seddam li ser desthilatê bû. Cara yekê pistê raperînê, ez li sala 1992'yê çûm Kurdistanê. Wê demê bas têt bîra min ku li asxaneyên Kurdistanê nan tunebû meriv bixwara. Nan û xwarina ku hebûn jî paqij nebûn û meriv newêrî bû ku bi dilekî rehet wan xwurakan bixwe.
Cara duyem ku ez 2004 an de çûm Kurdistanê mirov guhertinek ber bi çav di nav bajar de didit, xwurak bêhtir bûbû, jimara hotêlan bêhtir bûbûn, otomobîlên luks, paqijiya nav bajarî û aloziya trafîkê, kesên parsek ku li ser papûran (cadde) destê xwe vedikirin ji bo alîkariyê, dibistanên nivxirabeyî û bêser û ber, mamosteyên ji xwe nebawer, avakirina hin sendîqe û rêxistinên medenî û mirovî, reveberiya partiyên Kurdistanê di serî de PDK û YNK û yên din û tistên weha…
PÊSKETINÊN BERBIÇAV
Tistê ku bala mirov diksîne di rêza serî de otêl û asxaneyên luks in. Navendên kirîn û firotinê jî yên luks vebûne. Mirov dikare van cihan di asta refên navnetewî de bijmêre. Avahî jî li gelek cihan çêbûne lê kalîta wan gelek ne bas in. Hindek sîrketan karê xwe bas çêkirine, bi taybetî yên ku ne hukmî ne. Hindekan jî karê xwe suxre kirine û qelpiya wan diyar dibe dema ku meriv dikeve nav avahiyê.
SILÊMANÎ
Dema ku em çûn Silêmaniyê ji ber rewsa hewayê, barana dijwar keysa me çênebû ku em hind cihên xwes ku hatibin çêkirin bibînin. Lê di hindek besên Zankoya Silêmaniyê de cihên xwes vebûne. Astê xwendinê her çend bas ne be jî, li gor salên berê bastir bûye.
Di dema seredana xwe de min ji çend xwendevanan pirsyar kir; aya astê xwendinê çewa ye? Xwendevanan bersiv dan ku di warê ziman de xwendin gelek ne bas e ji ber ku piraniya mamostên me ereb in û em jî bi erebî bas ni zanin, herweha inglîziya me jî hinde ne bas e, ku têra xwendin û dersan bike. Zimanê me yê herî bas kurdî ye û mamostên me jî bas bi kurdî ni zanin.
AZADÎ
Azadiyeka pirtir û hemereng li Silêmaniyê hat ber çavên min. Gelek dirûsmên hemereng hatibûn nivîsandin, lê hindek ji wan bo min balkês bûn. Min dît ku dirûsmên PKK û nîsana Hitler SS jî li ser dîwarên zankoya Silêmaniyê bûn.


Rektorê Nexwesxaneya Hewlêrê di gel Dr. Kurd

HEWLÊR
Bajarê Hewlêrê bi pêsketina xwe diyar dike ku paytext e. Gelek cihên xwes û ciwan çê bûne. Deverên ku nuh çê bûne û bi serê xwe ne gelek ciwan xuya dikin. Lê hindek dever hene, ku nû jî çê bûne lê derdora wan avahiyên kevn in û xemla wan bi hemî ve diguherîne.


Dîmenek gistî ji bajarê kevin ê Hewlerê

Gelek parkên ciwan hatine avakirin, hotêl û resturang jî bêhtir bûne. Gelek ji asxaneyên luks ji aliyê Kurdên bakur ve hatine avakirin. Bi taybetî Diyarbekirî û Batmanî. Her çend li nig me ew kurdên bakur bin jî, lê dîsan li wan wan 'restûrangên tirka' yan jî 'kurdê tirkan' dibînin.
Di suhbeteka xwe de, di gel kurdekî Diyarbekirê min gelek gazinde guhdarî kir ku ji bo wan gelek zehmetî derdixin ji aliyê dezgehên hukmî ve. Bo nimûne dema dirêjkirina rûnistina wan ya karî. Garsonek bi navê A.A digot eger ji mecbûrî nebe ez rojek jî li vir na mînim. Min got çima bira? Wele ji her alî ve, ew em wekî xerîb dijmêrin û ew jî bi me re wek xerîb, ne wek Kurd didin û distînin. Hem ji aliyê dezgehên hukmî ve û hem jî ji aliyê xelqê ve.


Dr.Shefik Qezzaz, serokê Akedemiya Kurdî û Resît Findî
DIHOK
Li Dihokê jî pêsketinên berbiçav çêbûne. Li vir jî hotêl û resturang di serî de tên. Sûk û bazar ji herdemekê pirtir zindîtir dihat xuyakirin. Aloziya (kirîza) aboriya cîhanê wesa xuya dikir ku hîkariyeke (tesîrekê) li ser kar û jiyana wan ne kiriye. Kel û pelên dikanan ji sedî not û neh berhemên biyaniyan e. Di serî de yên Tirkiye û Îran..

Xwendevanê Bakurî li Kolêja Ziman li Dihokê

Li Dihokê cihê herî xwes ku kêfa min pê hat Navenda Rewsenbêrî ya Dihokê bû. Reng e cihekî weha luks li Stockholmê jî nebe.
KARKERÊN BIYANÎ
Cihê balkêsiyê bû ku di gelek deverên kar û bazaran de biyanî kar dikin. Bi taybetî di otêl û asxanan de. Li balafirxaneya Hewlêrê jî hejimara kesên biyanî gelek in. Min pirsyar kir bo çi hinde biyanî kar dikin? Bersiv ev e bû ku kesek naxwaze kar bike. Helbet ev e ji aliyek dinve nîsana pêsketina wî welatî jî dide xuyakirin, ku kar heye û pêwîstî bi karkeran jî heye. Lê bi ya min hizr û bîra derebegatiyê ye ku naxwazin di karê kesek din de kar bikin.


Prof Dr. Nizar Mihemed, cîgire zankoya Silêmanî

AVA JIYANÊ
Berê niha tu biçuya kijan resturangê te yê ava Heyatê bidiya. Lê niha cihkî ji bo ava pakij jî li ser rêya Hewlêr û Dihokê bi navê Jiyan hatiye avakirin. Her çend tahma wê wekî avên dî xwes ne be jî dîsan, mirov hez dike ku ava jiyanê vexwe, ne ku avên din, ji ber ku berhemeka netewî ye.
Di suhbeteka xwe de di gel yaridederê Zankoya Silêmaniyê Nizar Mihemdî wek henek min got, mamoste min bawer dikir, ku bi tenê li vî welatî zarok tên cêkirin, lê va ye xuya dike, ku hûn ava vexwarinê jî çê dikin. Keniya û got belê pêsketin heye.
Reqabeta hotêl û resturangan weha kiriye ku nirxê razan û xwarinê kêmtir bibe. Lê dîsan jî eger mirov pîvanekê bike li gor Swêdê ji vir nirxa tistan girantir e. Bo nimûne otêlek 3 stêr seva wê 60-65 dolarî ye. Li Swêdê 35-40 dolarî ye. Xwarinek li asxaneyeka nîv klas 15 hezar dînarî kêmtir nine ku dike 13 dolar, dike 105 kronê swêd.
MUSRÎFIYA XWARINÊ
Xwarina ku davêjin zibil û gilêsê têra zarokên bircî yên Diyarbekir, Batman û hemû zarokên basûrê Kurdistanê dike.
Dema mirov li kurdên basûr dinêre mirov qelewiya wan, kiloyê wan yê giran li ber çavan dibine. Ji sedî 80 mirovên wan xwedî nexwesiya qelewiyê ne. Ev jî ji xwarina têrgost, têrdon û kêm keskatiyê têt. Liv û tevgera lassaxiyê jî, ji xwe pir kêm e. Xwarina ku ji bo kesekî serwîs dikin bi rihetî têra sê kesan dike. Bi rastî mirov ji sêyan yekê xwarina xwe dixwe û ya mayî jî diçe zibil û gilêsê (sergo, çop) û heyfa min gelek pê hat û ez her wê gavê zarokên birçî yên Amed û Êlihê ku li ser sergoyan xwarinê berhev dikin, hat bîra min.

Xwarineka pirr bi tahm li asxaneyaka Hewlerê ku zikê deh kesan têr dike, ji bo du (!) kesan dihênin! Îsraf û nankoriyek wisan mazin li hevberî çêj û xurakê, li ciyekî dinê cîhanê qet ne hatiye dîtin!
Di vê babetê de rola masmediya kurdî divêt zêde be ku li ser van tistan binivîsin. Bo nimûne di gel xwedanê resturangê biaxivin ku porsiyonên xwe kemtir bikin û hindek bihayê xwarinê jî kêmtir bikin. Ez bawer dikim ku wê xizmeteka hêja be. Ji ber ku di demek da ku cihan ber bi xela û birçîbûnê ve diçe, pêkhanîna karekî weha pir pêdivî û pîroz e.


Sêvên Berwariya ku mixabin li erdê dimînin û tev dirizin
TRAFÎK
Li Kurdistanê ji tixûbê (heddê) xwe zêdetir otomobîl hene ku ev yek jî dibe egera kaosê li hindek cih û deveran. Her çend çûn û hatina trafikê di nav bajarî de bastir bûbe jî, lê dîsan kêm e. Rêkên dervayê bajaran xirab in, ji ber çûn û hatina otomobîlên bargiran, çalên mazin di riyan de çê bûne. Agehdariyên ku divên li ser lewhên rê hebin hema bêje ji bin ve nîn in. Em ji Hewlêrê çûn Silêmaniyê û Dihokê, lê me di rêda qet lewhekî ne dît ku em zanibin ka çend km rê maye. Me ji sofêrê xwe pirs dikir wî texmina xwe li gora demjimêran digotin. Dihok û Hewlêr li dora 3 demjimêra ye. Lê tu nizanî ka çend km dûr e!!


Du xwendevanên keç li gundê Edinê l'devera Berwarî, ku hozanên Xanî û Cizirî jiber dixwînin


REWSA KURDÊN ÊZDÎ
Kurdên Êzîdî azadiyeka wan ya kertî (nisbî) heye li Kurdistanê heger mirov pivanekê di navbera nûke û dema Seddam Huseynî de bike. Ta niha jî kurdên musulman bi çavekî nizim berê xwe didin kurdên Êzdî. Bazirganî di gel wan pir kêm e. Yekê musulman pirr bêgav (mecbûr) ne be naçe li resturangeka kurdekî Êzdî xwarinê naxwe! Bi taybetî pistê rûdana revandina keçika kurda musulman ji layê xortê Êzdî ve, pileya tirsê di nav Êzdiyan de pirtir kiriye. Lê niha desthilata Kurdistanê giringiyekê dide ser mesela îdarekirin û birêvebirina devera Êzdiyan ku kesekî yasazan li deverê xebatê dike.
Teyar Germavî ku pêsmergê soresa gulane li deverê xebateka gelek hêja dimesîne. Teyar Germavî li zankoya Dihokê besa yasayî xwendina xwe temam kiriye û berê vî karê jî berpirsê Wezareta Rêkxirawa Mafê Mirovan li Dihokê bû. Teyar pêzanînên (tecrûbên) wî ji dema soresê tê û niha li deverekî gelek nasik (xessas) kar dike û devera wî ji sê olên cuda, Êzdî, Mesîhî û Musulmanan pêk têt. Li gor bîr û baweriya min Mesîhiyên Kurdistanê maf û azadiya wan û pêçêbûnên wan ku Hukmeta Herêmê pêskêsê wan kiriye ji ya kurdên Êzdî pirtir e.

Mesîhiyên Elqûsê

REWSA COTKARAN
Î sal rewsa cotkarên Kurdistanê ji ber kêmavî û hiskîtiyê xirabtir e li gor salên berê. Dexil, genim û ceh hema bêje qet ne bû. Lê ya ji hemuyan kembaxtir ew e, ku cotkar çi mifayê ji berhemên xwe nagrin. Tu li sûka meywe û sebzeyan (keskatiyê) dinêrî, ku ji sedî 80-90 wan ji derve ne. Sebz û mêwên ji Sûriye, Îran û Tirkiyê di giraniyê de ne.
Em çûn devera Berwariya ji bihna sêv û biyokan mirov mest dibûn. Pirr mixabin, ku berhemê wan li bin daran diriziyan pûç dibûn û ne dikarîn qet faydeyekê jê bikin. Kalîte û tama sêvê Berwarî li ser bextê min ji ya sêvên dî, gelek xwestir e. Heta min çend sêv anîn Swêdê jî û zarokên min jî xwarin her yekser tahma wan ji yên dî cuda dikirin. Min pirsiyar kir bo çi hûn sêvê xwe na firosin û li bin daran we kom kiriye? Bersiv ma kî dê bikire. Fêkî hemî ji derve têt û gelek giran e jî lê yê me kes çi pate pê na ke. Hukumet jî na stîne û em perîsan bûne. Gotinek heye ku dibêjin "giyayê hewsê tahl e."
Bi rastî Hukmeta Kurdistanê texsîrîkî gelek mezin dike û heta xedreke mezin li cotkarên Kurdistanê dike. Ez hêvîdar im ku Wezareta çandinê dest bavêjê rewsa cotkaran, ku cotkar karibin ji berhemên xwe sûd werbigirin.
ZIMAN
Wek têt zanîn di vê salê de kêseya diyalekta Kurmanci û Soranî zêde bûye. Bi taybetî jî di warê perwerdeyê de. Li Dihokê min ji cend mamostan pirs kir ka rews çewa ye. Mamostan bersiv dan ku heta xwendina seretayî û navendî kêse tune, lê dema ku xwendevan lîseyê hew (xilas) dikin û dikevin ezmûna zankoyê, wê demê zehmetiyeka mezin derdikeve pêsberî xwendevanan, ku nikarin pileyeka bas bi dest bixin bi taybetî li devera Behdînan. Ji ber ku ezmûn û pirsên ezmûnê hemî bi Soranî ne. Xwendevan ji Soranî bas tê na gehîje û mamosteyê ku ezmûna xwendevanî dixwîne, rast dike û pûan didê ew jî bi Kurmancî bas ni zane ka xwendevan çewa bersiva xwe daye. Li vir xedrekî mezin li xwendevanan dibe, lewra pileya ezmûnê ya bidest ve înanê li gor deverên din kêmtir dibe.
Min li devera Hewlêr û Silêmaniyê ji maosteyên Zankoyan pirsî; ka dîtina wan ya ferzrkirina zaravê Soranî li ser devera Behdînan çi ye? Wan got mesele kêseyeka siyasî ye, heger siyasî ne be çareserkirina wê hêsan e. Heger xwendina seretayî û navendî bi Behdînî be bo çi lîse û xwendina bilind ne bi Kurmancî be.

Rizgar Kêsteyî, Pêsmergê Soresa Gulanê li Amêdiyê

Li Zankoya Dihokê cîgirê Zankoyê Dawid Etrûsî suhbetek di gel me kir ku li Norweçê du zaravên sereke hene û herdu jî resmî ne di perwerde û hemî cihên fermî de û çi asteng jî dernakevin. Vêja bo çi em ni karin kêseya xwe wek Norweçiyan çareser bikin.
ÇAPEMENÎ Û MASMEDIYA
Heskirina xwendinê di nav milletî, bi taybetî di nav xwendevan û rewsemnîran de pirtir bûye. Di seredana xwe ya wesanxane û Çapxaneyên Kurdî de me vê yekê dîtin. Bi taybetî li Hewlêrê dezgeha Aras çapxaneyeka gelek modern e ku di astê Ewrûpa de dixebite. Bi dehan karker di wesanxane û çapxaneyê de kar dikin.
Li Dihokê jî wesanxana Sipîrêz di asteka modernda ye. Mixabin li Silêmaniyê delîve bo me çênebû ku em wesanxanên wê derê bibînin.
Min ji rojnamefirosan pirsyar kir ka gelo kîjan rojname pirtir têne firotin? Hevwelatî û Awênê di serê rêzê da bûn. Li her sê parêzgehên Kurdistanê bi dehan kanalên TV û radyoyê hene ku 24 demjimêr wesanê dikin. Muzîka ku pirtir têt guhdarîkirin ji dengê hunermendê Kurdên bakur in ku stranên Zazakî jî di navde ye.
BAZIRGANÊN KURD
Bi rastî ji bo min pirr zehmet e ku ez bawer bikim ku bazirganên kurd yên millî henbin. Ez bawer dikim ku bi dehan bazirganên kurd hene ku sermayeka gelek zêde di destê wan de heye. Lê mixabin aqilê wan û mejiyê wan di berîka wan de ye. Xerciyên her qesreka ku li Dihokê hatiye avakirin dikarin fabrîkeyeka picûk pê ava bikin û berhemê wê faydeyê bigehîne hemû gelê Kurdistanê. Lê mixabin ticaret û bazirganiya wan ya berîkê ye. Dixwazin rojane malê xwe bifrosin û zû qezencê bikin. Min ji nasekî pirs kir bo çi we hinde pare heye û hûn palûkeyek (fabrîqeyek) çê na kin û hûn bi tistên beredayî ketine? Bersiv ev e bû: 'Ji bo çi ez ê Nêçirvan Barzanî bikim serîkê xwe û nîvê fayda xwe di gel vî par bikim? Hema weha bo min bastir e û ez pirtir faydê dikim.' Ev e gotinê wî ne vêca li ser bextê wî..

Dêrelûkê, geliyê pistê baregeha PKK'ê ya li Zapê ye

JÎNGEH Û XERAKIRINA JÎNGEHÊ
Heta niha ez li gelek welat û kisweran geriya me û min sirûstên ciwaniya welatan diye. Bi rastî kêm welat hene ku bi ciwaniya xwe bigehîjin sirûsta Kurdistanê. Lê mixabin mirovên me hinde neyarê sirûstê ne, ku ev çend ne neyarê neyarên xwe ne. Bas têt bira min û çi car jî ji bîra min na çe. Hîna du salên min li Swêdê qediya bû. Komela me ya Kurdî di gel ya Japonî, Yunanî û hindek komelên din, di gel rêxistineka Swêdî em çûbûn daristanê da ku em sirûst, giya û dar û berên Swêdê nas bikin. Em li çolekê nav daristanê rawestiyan û me firavîn xwar. Di gel me çend hêkên kelandî hebûn û min hêka xwe qesart û kevlên wê jî havêt erdê. Lê mamosta me gelek xemgîn bû got çênabe em jîngehê gemar bikin, ji kerema xwe bila her kes zibla xwe bike vî kîsî! Pasê min got mamoste ma ev e çol e çi zirara vê digehîje jîngehê? Wê got gelek digehîjê. Jîngeh gemar dibe. Divêt ku em wek nav mala xwe berê xwe bidin jîngehê. Min got mamoste bibûre.
Dema ku ez ji nav bajarê Hewlêr, Dihok, Silêmaniyê derketim bi rastî dîmeneke gelek kirêt ket pêsçavên min. Min digot qey hima hemî dever, herdu layên papûran zibilxane ne. Ji sûsên plasîk yên avê bigre hima hemî cih wek ser sergo zibil û gilês e.
Em çûn nehiya Elqûsê hevalekî pêsmergê herdû soresan Ebû Leyla bûye berpirsê Jîngehê. Min got Ebû Leyla malxirab ev e çi ye hûn di nav gilêsê de dijîn? Got welleh rast e, lê em dê kampanyeka paqijiyê dest pê bikin.
Di salên 1981'ê de li her nizar û lateka Kurdistanê dengê qubquba kewa dihatin, lê min vê care ev deng ne dît. Min ji gundiyekî Berwarî pirsî bo çi? Got ji ber pezê ereban ku li vir in loma. Pez hêlîna kewan xira dike loma kew nikarin çelekewan bifirînin.
KOMPANIYÊN JI BAKURÊ KURDISTANÊ
Jji vir çend sal berê bi sedan sîrketên kurdên bakûr berê xwe dabûn basûr û ji xwe re wek hêvî û serkaniyeka jiyanê didîtin. Heta ku Seddam li ser desthilatê bûn rewsa Kurdên basûr ji ber bazirganiya benzîn û mazotê, cigare, çay û kel û pelên din gelek bas bû. Helbet berê ku hukmeta AKP bê desthilatê mafya tirkan jî di destê Mehmet Agar û tîpa wî da bûn û qaçaxçitî pirr dibûn û besek ji vê qaçaxçitiyê digehîtin xelqê deverê. Lê di van salên dawiyê de ji deh sîrketan yek maye û ew jî ji jiyana xwe ne memnûn e û ji destê wî bê wê bireve. Ji xwe bi dehan sîrketan sextekarî kirine û polîsê Kurdistanê li wan digere. Helbet sedemên vê gelek in çima dev ji kar ber didin û diçin? Lê egera serekî ev e ku her kesê zirar kir û dev ji karê xwe berdan. Vê gavê çend sîrketên mezin yên ku peywendiyên wan di asteka bilind de bi hukmetê re hebin, ew mane û yên ku karê wan temam jî dibe, pirr zehmet e ku careka din kar werbigire.


Dagera (remz, sîmbol) fasîstên Hitler SS jî li ser dîwarên zankoya Silêmaniyê
JIYANA CIVAKÎ YA GEL
Heger mirov pîvanekê bike di navbera salên 1991 û heta niha de wek erd û ezman ferq heye. Ya ji hemiyan giringtir zikê milletê têr e. Di seredana xwe ya yekem û duyemîn de min li kolanan mirovên hejar ku destê xwe vedikirin û parsê dikirin gelek dîtin. Lê vê carê min kesek parsek ne dît. Li resturangan gelek kes hene, ku bi malbatî tên asxanan xwarinê dixwin û pêwîstî na bînin ku li malê xwarinê bo xwe yan jî bo mêvanên xwe çêkin. Ev e jî nîsana dewlemendiya civaka Kurdistanê ye.
Di destpêka sala 1991 de li kolanan, li bazar û çarsiyê takekes jin hebûn ku ew jî bi çarsefa res li kolana digeriyan. Vê carê hejimara jinên li nav bajarî zêdetir bûn û keçên ciwan servekirî jî bi dehan mirov rastê wan dihatin. Helbet ev ji bo Hewlêr û Dihokê ye. Li Silêmaniyê sala 1991 ê jî mirov hejimareka zêde jinên servekirî didît.
Li kurdistanê kesek feqîr hema bêje nîn e. Bi rasti min li gelek deveran ji sofêrê taksiyan pirsyar kir, ka kêmasiyên civatê çi ne, ka wan çi divêt? Bersiv ev bû ku digot: Elhemdulillah me her tist heye, azadî heye, tirs nîn e û em ne birsî ne.


Tiriyê Kurdistanê ya demsala payizê

TEKNÎKA PÊWENDIYÊ - KOMUNÎKASYON
Ta 4 sal berê jî zehmet bû ku tu bi telefona xwe ya destî mirov ji bajarê Dihokê telefonê bo Silêmaniyê bikira. Hejimareka kêm xetên derve yên mobaîl hebûn. Heger tu halxwes yan mesûlek ne ba te ne dikarî xeteka derve bo xwe peyda bikira. Lê niha kêseya telefonên navxweyî û daxilî çareser bûye. Bi taybetî xeta Korek û ya Asya gelek hêsan kar dikin. Heger tu ji derve jî biçi tu dikari xeta telefona xwe ya derve bi kar bînî. Tele2 Comviq li basûrê Kurdistanê kar dike û tu bi hêsanî dikarî, bi kar bihênî. Herweha abonetiya telefonan jî gelek herzan e.

Dîmenek ji xurakên Kurdistanê

EWLEKARÎ
Ewlekariya Kurdistanê çi qusur têda tune ye. Berê li xalên kontrolê zêdetir mirov radiwestiyan û zehmetî derdiketin. Niha kontrol kêm bûye û îstîxbarat bi hêztir bûye. Kesên ku di nuqtên ewlekariyê de kar dikin, sehrezayiya wan pirtir bûye, ew otomobîlên ku diçin û tên bi hêsanî nas dikin ka ew çi kes in. Bo nimûne em 4 kes di otomobîlê de bûn yekser ji kurdekî bakur re got ka ji kerema xwe nasnama xwe derxe. Lê ji yên din daxwazek weha ne kir. Mirov fêm dike ku di warê ewlekariyê de cihê xwe zexm kirine. Helbet hejimareka zor ji xelqê Kurdistanê bi karê ewlekariyê radibe, mûçê xwe ji karê ewlekariyê digire. Lê ji hemûyan girîngtir jî gelê Kurdistanê alîkariya hêza ewlekariyê dike ku ji hemû tistî girîngtir e.

Tankên Seddam di serê Kopê de bûne malê muzexaneyê

DEWLET Û BAC
Çewa ku ji bo her partiyekî hatina sereke heqê endametiya abori be, ji bo dewletekî jî bac xala sereke ye. Heger ku desthilatdariya basûr xwe wek dethilat bihesibîne divêt bac hebe. Mixabin min ji kê pirs kir kesê ne got ku em bacê didin hukmetê. Kêmasiya hukmeta Kurdistanê ya sereke eve ye ku heta niha texsîriyeka mezin kiriye. Bi dîtina min divêt hukmet karê bacê ji xwe re bike karekî fer. Ta ku dinarek ji wan bigre divêt ji dêlva wî ve 2 dînaran bide wî kesê ku baca xwe dide. Bo nimûne heqê av û elktrîkê nîn e. Divêt ku dewlet tistekî sembolîk be jî werbigire. Ta heyvê 5 dînar bejî divêt bigre hukmet bi xwe di cihê 5 dînarî de alîkariyeka din bide milletî. Xwediyê resturanga kurdê bakur gote min ku ew qet kurisek jî bacê nade hukmetê heta heqê av û eletrîkê jî. Lewra li vir ji Tirkiyê gelek bastir e ji bo me.

Baregeha leskerê tirk li Bamernê

HÊVIYÊN MILLETÊ JI HUKUMETÊ
Min rojhilatê Kurdistanê ne diye, lê li parçeyên din yên Kurdistanê rihê kar û xebatê di nav gel de, ji basûr pirr bi hêztir e. Di dema soresa ciya de xelq pirtir berhemkar bûn, di gel ku derfetên wan li gor îro gelek kêm bûn. Helbet ev yek vedigere dema desthilatdariya Seddamî ku bûye kultur li dev milletê Iraqê. Her fêrê xwarinê bûye, afrenêr ne bûye. Niha jî gelê kurd li basûr heviya wî hukmeta Kurdistanê ye. Li bendê ne ku hemû tist Hukmeta Kurdistanê bo wan bike. Ev dewlemendiya ku niha li basûr li nav gel heye, reng e li Swêdê jî ne be. Lê mixabin kêrê tiskî nayên pirr xwelî ser in. Gazindên milletê pirtir ji Hukmeta Kurdistanê jî ji vê yekê têt. Ji ber ku heta niha her tist hukmetê ji wan re dikir. Heger 10 dewlemendên Kurdistanê xwe bidin hev wê karibin mezintirîn palûkeyek li Kurdistanê ava bikin û dê di demeka kurt de deverê bi xwe ve girê bide û xwedan bike û dê kurd pê xenî bibin.
Kêmasî û texsîriya Hukmeta Kurdistanê ev e ku milletê fîtê (teswîk) kar na ke, ev yek jî dibe egera tiraliyê di nav civakê de.



Xaka Kurdistanê bombeyên tirkan derbas na kin! Pira li ser Avasînê
GENDELÎ
Li ser gendeliyê jî min ji çend kesan pirsî ka rastiya wê çi ye. Hema bêje her kesê digot 'heye', lê dema ku yên dikin memnûn bin û yên dixwin memnûn bin, wê demê zehmet e mirov pêsiyê lê bigre, ji ber ku ev ketiye nav xwîna me.
GELÊ KURD JI PARTIYÊN XWE PIRTIR NÊZÎKÊ HEV IN
Dî dîroka kurdan de jî wek gelek welatên dunyayê rûpelên res hene ku ketine dîroka wan. Ya kurda jî rûpelên res yên birakujiyê dem dem birînên xedar vekirine û ez bawer na kim ku çi kes sanaziyê bi vê bike, ji bilî sermezariyê. Tistê ku min dît di nav milletî de heskirina gel ji ya partiyan pirtir nêzîkê hev in. Bi taybetî çûn û hatina kesên ku diçin dikevin nav axa Kurdistanê di warê kontrolkirina paseportan de zehmetî derdixin, dan û standineka nebas dikin. Ji vir çend sal berê muameleya karmendên Tirkan li hevber welatiyên kurd di kontrola deriyê Xabûrê de gelek nebas bû û ya kurdan gelek bi rêk û pêk û qedirgirtî bû ji bo kesên ku diçûn û dihatin. Lê niha tirkan helwêsta xwe nermtir û bastir kiriye û ya kurdan hisktir û xirabtir bûye. Ta car û bar karmendên gumrigê dan û standinên kêfî dikin bi taybetî di gel kurdên bakur û basûrê rojava û asta zanîna wan kêm e, ta ni zanin ka Qmislû yan Qurtelan ser bi kîja welatî ve girêdayî ye.


Min suhbetekî di gel kurdekî li devera Sêxanê kir û ji min re got ku hêviya min ya Kurdistana mezin pir bilind e û ez ji hemû kurdan û partiyan hez dikim. Wellehî dema ku Apo hat girtin min sê roj nan nexwar ji kerba, di gel ku PKK du pismamê min jî kustiye, di ser hindêre jî dîsan dilê min bi wî gelek êsiya. Ev e nimûnekî bû ku min behs kir. Lê di nav milletê de hest û bîra netewî û Kurdistaneka mezin di nav milletê de ji ya partiyên kurd zêdetir e.

Li ser gora nemir TEHSÎN TEHA. Li ser kevrê ber serî welê hatiye nivîsîn: 'Xwedê Jê Razî Hunermend Tehsîn Teha'

TÊBÎNÎ/ SERINC/ JÊRENOT:
Di dawiyê de min divêt bêjim ku di seredaneka kurt de mirov ni kare zanyariyên tam rast bi dest xwe bixe, lê ev dîtina min ya kesane (sexsî) ye ku min ji taxên civakê yên cuda cuda pirsî û ez li nav gund û bajaran tev geriyam ku ev dîtin li nig min peyda bûn.
30.12.2008
HECÎ KARDOXÎ









SAZENDEYA (weqfa) PIRTÛKXANE & MUZEXANEYA KURDÎ
www.kurdishlibrarymuseum.org | www.kurdishbookbank.org
+46 70 791 36 06
+46 8 33 12 29










21 attachments — Download all attachments View all images
hec4te7il3.jpg
57K View Download
heci14444rq4.jpg
85K View Download
hec2yn2ed9.jpg
96K View Download
heci166666nu0.jpg
124K View Download
heci13333fx3.jpg
75K View Download
hec12121213qb3.jpg
80K View Download
hecikurdistan6138200123qz2.jpg
89K View Download
heci15555bu3.jpg
86K View Download
heci1777777kx3.jpg
58K View Download
hecikurdistan339993932bx2.jpg
43K View Download
heci021021021021px8.jpg
33K View Download
hecikurdistan67367123le7.jpg
70K View Download
hecikurdistan7823782372lw6.jpg
69K View Download
hec3jc0bh5.jpg
55K View Download
hec7um8.jpg
19K View Download
heci1111111px0.jpg
82K View Download
hec6xj7zl1.jpg
76K View Download
hec5ol4eo8.jpg
62K View Download
heci1888888pl4.jpg
148K View Download
heci1222ev0.jpg
101K View Downloa

woensdag 21 januari 2009

Sedat Günçekti

“Encümen-i Daniş”,Türk devletinin çekirdek kadrosu mu?
Encümen-i Daniş, Türk devletine siyasi olarak yön veren illegal çekirdek örgütlenme midir? Encümen-i Daniş, tıpkı Kurtlar vadisi Pusu`da “devletin ipini elinde tutan” ve “dizinin kahraman”ına görev veren “ihtiyarlar meclisi” ni andırıyor. Encümen-i Danış: Türk devlet yapılanması içinde uzun yıllar görev yapmış üç eski genelkurmay başkanı, bir eski başbakan, bir eski meclis başkanı, bazı eski kuvvet komutanları ve orgeneraller, iki eski dışişleri bakanı, bazı eski bakanlar, politikacılar ve emekli büyükelçilerden oluşan 40 kişilik bu grubun adı olarak kamuoyuna yansıdı.

Etkili yeni üyeleriyle daha da genişlediği belirtilen Encümen—i Daniş, İstanbul’da 15 günde bir ortalam 20 üyeyle düzenli olarak toplanıyor.

Türk Medyasından izleyebildiğim kadarıyla: TC Eski genelkurmay başkanları Necdet Üruğ, İsmail Hakkı Karadayı, Hüseyin Kıvrıkoğlu, Bülent Ulusu,Necmettin Karaduman, eski dışişleri bakanları Emre Gönensay, İlter Türkmen, emekli orgeneraller Atilla Ateş, Ahmet Çörekçi, Necdet Öztorun, Süreyya Yüksel, Nahit Özgür, İbrahim Şenocak, eski bakanlar Fethi Çelikbaş, Cahit Aral, Mustafa Aysan, Safa Reisoğlu, emekli büyükelçiler Oğuz Gökmen, Temel İskit, Fahir Alaçam, Oktay İşcen, “Danışma Kurulu” anlamına gelen Encümen—i Daniş’in şimdiki üyeleri... Listenin tamamı kırk kişiden oluşuyor.

Encümen-i Daniş`in Üyelerinden olan İlter Türkmen, basına yaptıgı açıklamada: bu toplantılarda, “Genellikle o gün gündemde hangi konu öne çıkmışsa o görüşülüyor. Dış politika bol bol görüşülüyor. Kıbrıs ve Irak çok çok görüşülen konular arasında. Laiklik meselesi de görüşülüyor” demekte.

Osmanlı döneminde “kanunla ve resmi” olarak kurulduğu belirtilen Encümen-i Daniş, görevde olan devlet yetkililerinden oluşuyordu ve kısa süre sonra kapatıldı.Ancak bugün varlığı ortaya çıkan ve Ergenekon Savcıları’nın sorgulamasıyla gündeme oturan Encümen-i Daniş’in ise tüzel bir kişiligi bulunmamakta..Ama, her ne hikmetse bu meclis, TC Genelkurmay Başkanları dahil devletin tüm yetkili makamlarına “tavsiye mektubu” yazabilmektedirler. Nitekim Encümen-i Daniş, Demirel ve Çiller'e sert mektuplar yollamıştı.
Tam da bu durum, Encümen-i Daniş`in, Türk devletine siyasi olarak yön veren illegal çekirdek örgütlenme mi? sorusunu sormamıza neden oluyor.

*** ***

Hürriyet, Milliyet ve Akşam gazeteleri, Encümen-i Daniş’le ilgili çesitli haberler yaptılar.

Yapılan bu haberlerde: Milliyet gazetesi: TC Eski Genelkurmay Başkanı İsmail Hakkı Karadayı,Hürriyet gazetesi; TC Eski Genelkurmay Başkanı Hüseyin Kıvrıkoğlu,Akşam gazetesi ise; TC `nin Eski Büyükelçisi İlter Türkmen ile yapılan mülakatı yansıttı.
Her üçü de Encümen-i Daniş’in Osmanlı’dan gelen bir kurum olduğunu savunuyordu. Ancak Osmanlı’da “İlk Türk Akademisi” olarak hizmet eden kurumun ömrü 12 yıl sürmüş ve kapatılmıştı.

Bugün Ergenekon Operasyonuyla ortaya çıkan Encümen-i Daniş ise oldukça farklı bir yapı. Üstelik Encümen-i Daniş’in farklı üyeleri farklı gazetelere verdikleri beyanlarda çelişkiler oluşturdu.
Hürriyet, Kıvrıkoğlu, “Encümen-i Daniş’i Gül’e de bildirdik” beyanını manşetine taşırken; Akşam gazetesi, “Gül Daniş’le tanışamadı” manşetiyle çıkmıştı.

Aktifhaber com`da bu konuyla ilgili yapılan bir yorumda şu ilginç tespitler yer aldı: ”Encümen-i Daniş üyelerinin bir anda paniğe kapılması ve bugüne kadar medyada boy göstermeyen emekli Genelkurmay Başkanları dahil, farklı ağızlardan açıklama yapılması “bir operasyon korkusu mu var” sorusunu gündeme getirdi.

Çünkü Encümen-i Daniş oldukça esrarengiz bir kurum ve üyelerinin Ergenekon’ün üst düzeyiyle çeşitli kontaklarının olduğu biliniyor.

Özellikle TC Genelkurmay içindeki 1 numara olduğu iddiaları medyaya yansıyan Türk Orgenerali Karadayı’nın, “üyelerinin çok titizlikle seçildiği” cümleleri, bu “seçicinin kim olduğu” sorusunu akla getiriyor.

Tetikçiler, kurumlarla kontak kuranlar ve ideologlardan oluştuğu belirtilen Ergenekon yapılanmasının, fikir kulübü denilebilecek ayağının Encümen-i Daniş olduğu da iddilar arasında.

Ayrıca “memleketin iyiliği için” yazılan raporların, kamuoyundan gizlenmesi de ayrı bir tartışma konusu. Özellikle Doğan Grubu gazetelerinin Encümen-i Daniş’i savunmaya geçmelerinde, sözkonusu raporların Aydın Doğan ve Ertuğrul Özkök gibi üst düzey Doğan Grubu yöneticilerine gönderilmesinin etkili olduğu belirtiliyor.“

Sedat Günçekti

maandag 12 januari 2009

Kutbettin ÖZER

Kasım ayı içinde Kuzey Kürdistan’da bulundum. Bu süreç içinde bir taraftan aile işleriyle uğraşınca diğer taraftan da Kürdistan’daki Kürd hareketini izlemeye yeltendim. Daha doğrusu Kürdlerin genel konumu beni meraka saldı. Belediyeler iççi ve memurların parasını ödemeyecek durumda, borçları gırtlağa kadar dolmuş ve gecikmeli maaş ödeniyor.



İşin garip tarafı, Kürdistan’ın bütün il ve ilçelerinde MHP partileri şehrin göbeğinde kurulmuş ve düzen partilerin parti temsilcileri iyice arpalanmış, Kürdlere karşı muazzam kirli politikalar üretiliyor ve keskin Kürdçü kesilenler kahvede çay içip sohbetlerini kağıt oynamakla geçiriyor. Yerli halk çaresiz bu işten anlasa bile çaresiz kalmış, politikacı geçinen Kürdlerden tık ses yok. Kürdler demokrasi narasını atarken, bir taraftan barıştan, kardeşlikten, ortak eylemlikten, bütün Türkleri kucaklayacak kadar kanlı Türk Bayrağına sarılmış.



Şehrin göbeğinde bir dernek var. Fetullah Gülen tarafından 150 kişiye maaş veriliyor. Bu davayı her yerli halk biliyor. Bunlar Fetullah ve AK Par için çalışanlardır. Türk devleti Kürdlerin zaaflıklarından faydalanarak Kürdü Kürde kırmalarını ve onların kendi silahlarıyla vurmalarını iyice becermiş. Kürdlerin bulunduğu bölgelere tenekelerle dolu altın ve el sürülmemiş kağıt para dağıtılıyor. Polis, Jandarma bu kirli işi bildiği halde müdahale bulunmuyor.



Kürdistan’da yerli halk geçen seçim devresinde DTP’ye oy verdiklerini dile getirdiler, bu sefer biz DTP’ye vermiyoruz gibi beyanları vardı. Sofu ve hacı kahvelerin bir kısmı DTP’ye, büyük bir kısmı da AKP’ye verme politikaları kahve köşelerinde tartışılıyor. Halk fakir, çaresiz, çoğunun evinde ekmek yok. İş ve aş derdindeler. Bunlara bu seçim arenasında un, şeker, çay, kömür ihtiyaçları vardır, vardır ama devlet yardımı diye vermiyorlar, AKP sadece Kürdlerin oyunu DTP’den çalmak ve koparmak için bu kirli işi yapmak istiyor.



DTP’ye karşı müthiş bir seçim kampanyası hazırlanmışlar. Ev ev dolaşma kampanyası, kıraathane, lokanta ve bütün esnafların işletmelerinde yapılan politik kampanyalar sürdürülmekte. Ayrıca bu yetmiyormuş gibi, Kaymakam, bazı mahalle muhtarları, Fetullah Gülen-ciler, sivil elbiselerin altında kamufle edilmiş jandarmalar, polisler, Aleviler, CHP Cephesi Birliğinde olan Alevi dernekleri, Cem evleri ve Suni itirafçı kesimlerin hepsi olduğu gibi DTP’ye karşı toplantılar düzenleyerek çalışmalar sürdürülüyor.



Suniler de ikiye bölünmüşler;



Sunilerin bir kısmı DTP’li ve DTP’den başka alternatif bulamadıklarından dolayı DTP’ye oy vermek zorundalar. İkinci bir kısmı da, İslam-i dinini ,ileri sürerek AK Partiye oyunu vermek için enteresan dedikodular mahalle ve şehir boşluklarında konuşulup mahalli politik-polim yapılmaktadır. Bu densizler, Kürd-i, vicdani haysiyetlerini satmak için kömüre, altına ve paraya ve başka yardımlara kendilerini ucuz eşya gibi satmaya çıkartmışlar.



DTP merkezinden alınan karara göre 13 yerde Belediye Başkanlığı adaylığı için kadınların aday olması ön koşulda yer alıyor. Varto’da kadın aday olma şartında sofuların çoğu, kadının aday olmasına karşıdırlar, din inanç gereği olsa dahi, çıkar meseleler ön cephede alınıyor. O eski inanç olmadığı gibi, günün ibadeti, para birimi ile ölçülü olarak düğümlenmiş.



Fetullah Gülen kapalı kapılar arkasında devletin yardımını alarak akla gelmeyen bir çok yatırımlarda bulunuyor. ‘’Güney Kürdistan’da da yatırımları vardır’’. Fetullah Gülen’nin Kürdistan coğrafyasında yatırılan yatırımlar, Kürdleri uyutma ve Kürdi politikasından caydırma politikasıdır. Bu bütün yatırımlar olduğu gibi T.C devletin inisiyatifi altında bilinen projelerdir. Varto’un (Gımgım) merkezinde kurulan derneğin bütün masraflarını ödüyor ve hasır altında ayrıca 150 kişiyi maaşa bağlamış. 150 kişi bir ordudur, bunların tamamı olduğu gibi Kürdler ve Türkçe lehçe ve şiveleri kırıktır, doğru dürüst Türkçe konuşamıyorlar. Böyle olduğu halde Kendilerine Kürdüz ve Kürd siyasi partileriyiz diyenler, görülüyor ki kendi görevlerini hiç yerine getirmemişlerdir. Şamata ve şakşakçılıkla halkı inandırmak ve kazanmak çok zor olduğunu görüyoruz.



Kürdlerin kaderi neden bu içbükey aynada böyle görüntülensin ?



Yüzeysel Kürd aynasına bakıldığında, Kürdler siyasi yeteneğini hala kavrayamamış ve olgunlaşmamış, yeteneksiz, bilimsel milliyetlerin taleplerini iyice sentezleştiremiyor, somut kalıplar tahlil etmekten çok uzak, Ulusal sorun bilimsellikten oldukça yabani ve kırsal kalmış.



Yerel seçimlerin propagandası oluyor ve yanında adayların üzerinde konuşlandırılıyor, kadın mı-erkek mi adaylar üzerinde tartışmalar oluyor Düzen partiler ve yan kurumları her gece evlerde, kapalı yerlerde cephelerini oluştururken, DTP Diyarbekir’(Amed) den iki acemi genci görevlendiriyor ve Varto(Gımgım)’ya gönderiyor. Bu birikimsiz, tecrübesiz ve Kürdistani davayı iyice kavrayamamış, yerel halkın kültürünü bilmiyor ve de İmralı muhasebesini yaparak Varto (Gımgım)‘daki halkın kaderini belirlemeye çalışıyor. DTP sempatizanı olup akademik ve politik evrimi içinde kavrulmuş, birikim sahibi olanları da salonda sadece dinlendirmekle sessiz bırakılıyor. Karşıt olan düzen partileri cephe propagandaları yaparken, DTP tekçilik yaparak kendi dışında olan Kürd gurupların hiç birini hesaba koymuyor. Türk sağ ve sol cephesini tercih eden gurupçu DTP bu haliyle Kürd politikasından uzak kalarak Kürdistani cepheden uzaklaşıyor.



Kürdler yerel seçimde DTP’yi kazandırsa, DTP’li olarak değil, Kürdlüğün onur ve vicdani meselesi olduğundan dolayı oyunu vermeye çalışır. Ben Kuzey Kürdistan’ın ufacık bir parçasında yerel halktan aldığım ders bundan ibaretti. Kürdlerin hali bu işte. Tayinler, ‘’atama ile gelen tekme ile gider’’ ayakları ile Kürdistan davasına sarılanamaz.



Sevgi ve Saygılarımla
Kutbettin ÖZER

KutbettinO@t-online.de

Tarihi yalanları düzeltmek I

Mewla Benavî
benavime@hotmail.com

Türk tarih tezi yalana ve inkara dayanıyor. Kürdistan’da sadece şehir, dağ, nehir, ve köylerin adlarını değiştirmemişler. Kürt olan herşeyi inkar etmişler. İhtiyaca göre Kürtleri; Türk, Türkmen veya eski Türk Tarih Kurumu başkanı gibi, Kürtleri; Ermeni, Suryani veya Arap saymışlar. Türk devleti Kürt milletine düşmanlıkta sınır ve insan hafsalasını zorlayan şeyleri yapmıştır. Türk devleti Qeregêçî aşiretinin Türk olduğunu iddia ediyor. Tamamen yalandır. Türkmen tarihi bunun yalan olduğunu gösteriyor.

Türkiye’de Kürt adlarının düzeltilmesi de yavaş yavaş tartışılmaya başlandı. Bu vesile ile tarihi bir yalanin düzeltilmesi zamanı gelmiş ve geçmiştir.

Türk resmi ve gayri resmi tarihine göre, Urfa’daki Karagêçi aşireti Türk veya Türkmen ama asimile olmuştur. Türk’ler bunu, hakikatı bilmedikleri için değil, Kürdistan’ın sınırını doğu’ya kaydırma, asimlasyon sürecini hızlandırmak ve işbirlikçi bulmak için illeri sürmüştür.

Qeregêçî aşiretinin Kürt aşireti olduğunu, Türkmenistan devletinin de en eski Türkmen tarihi olarak kabul ettiği ve Akkoyunlular ile ilgili en sağlam yazılı tarih olarak kabul edilen, Kitab-ı Diyarbekiriya’dan göstermek mümkün.

Ebu Bekr-i Tihrani şöyle yazıyor:

“Cihangir Mirza’ya tabi olan Akkeçili ve Karakeçili Kürtlerle Gönlü cemaati onlara göç ettirdi. Cihangir Mirza’nın askerleri savaşmak için yola çıktılar. Uveys Beg yanı sıra Cihangir Mirza da galebe çaldı”

Kitab-ı Diyarbekiriya (Akkoyunlu, Karakoyunlu ve Çağatay Dönemleri Tarihi), Sayfa 136

Olay’ın geçtiği bölge, bugün de Qeregêçî (Karakeçi) aşiretinin yaşadığı bölge ve civarındadır. Yani başka bir Qeregêçî (Karakeçi) olma ihtimali yok.

Türklerin bu yalanı başka yalanlara dayandığı için inandırıcı gelmiş olabilir. Türkçe'de, kara ve keçi kelimeleri kullanıldığı için ve aşiretin adı da Qeregêçî (Karakeçi) olduğu için Türk olduğunu kabul etmek daha kolay görünüyor.

Oysa kara Türkçe değil, Kürtçe’dir. Keçi kelimesi ise ihtilaflıdır. Ama eğer bu adı Akkoyunlular o aşirete vermiş ise de, ki öyle olması ihtimali oldukça düşüktür, durumu değiştirmez. Ebu Bekr-i Tihrani (1470-1471) bundan 539 yıl önce Karakeçilileri Kürt olarak kaydetmiştir.

Kanûna pêşî 2009


Kaynak
------
Kitab-ı Diyarbekiriya (Akkoyunlu, Karakoyunlu ve Çağatay Dönemleri Tarihi)
Ebu Bekr-i Tihrani; Çeviren: Mehmet Demirdağ
Diyarbakır Büyük Şehir Belediyesi;
İstanbul , 1999

maandag 5 januari 2009

Ali BURAN

Kürtler ve alevilik


Bu günkü yazımın konusu kısaca Kürt Kızılbaş/Alevilerin Kürt Ulusal mücadelesine nasıl baktıklarına değineceğim. Ehli sünnet mezhebinde olanlar (Hanefi—Şafii—Maliki—Hanbeli) olarak bilinir.



Alevi ve Şia ne Iran'da ne Türkiye'de ne de başka bir Müslüman ülkenin Ilahiyat Fakültesinde Alevilik Islam mezhebi olarak kabul edilmez. Genellikle Kürt Kızılbaşları/Aleviler Kuran'ı otorite olarak kabul etmezler. Kızılbaşlı zulme haksızlığa karşı bir başkaldırı siyasi ve felsefi bir inanç olarak kabul edilir. Sünni namazını kılmazlar. Semah yaparlar ve modern bir şekilde kadın-erkek karışık yaparlar. Dr. Nuri DERSIMI, Kürt Kızılbaşlığının ibadetleri esasen ilk Kürt dini olan Ezidîlikten /Zerduştlıkten etkilendiğini belirtip, Dedesinin isminin Mıl/Milan'lı ÇOLO (Çolukzade) Mıla Hasan olarak geçer. Bu isimlerin daha çok EZIDÎ Kürtlerin ismi olduğunu ifade ediyor. (DR.Wet.Nuri DERSIMI Hatıratım) Kemalistler, Kızılbaşlık /Alevilik mezhebinin Türk/Türkmen mezhebi olduğunu iddia ediyorlar. Alevi Türkçe değil, Arapça Alici, Ali seven Ali yanlısı anlamına gelen bir belirlemedir. ŞIA ise Farsçadır...



Kuzey Kürdistan'da ulusal kurtuluş saflarında yer alan Alevi Kürdler, 3 "K" Kürt/Kürtçü Komünist ve Kızılbaş diye özel olarak baskıya maruz kalmışlardır. Ilginçtir, Güney Kürdistan da FEYLI Kürt Aleviler Hem Kürt, hem Şii "diye sömürgeci Irak rejiminin hışmına uğramışlardı. Ama 2005 yılında yapılan seçimlerde Kürdistan Parlamentosu, Irak Meclisi ve Mahalli seçim listelerinde bir çok Feyli Kürd adayı gösterilmelerine rağmen, ne yazık ki, bazı Feyli Kürdleri Alevi/Şii olduklarından dolayı, Mezhep te melinde Ayettulah Ali Sistanî'nin Şiilerin listesinde yer aldılar. Mam Celal; Kürdistan ulusal hareketinin saflarında büyük kahramanlıklar gösteren, Leyla Kasım ve Milazım Ciwamêrî Feyli Kürtlerin şehitler verdiklerini iftiharla söylemekte. Kürt hareketine karşı Sünniliği örgütleyen ve yedeğine alan Kemalist TC, günümüzde Alevileri ve Aleviliği Kürt hareketine karşı kullanmakta .Devlet yanlısı diye örgütlenen Hacı-Bektaşi Şenliklerinde, Kürt Alevilerinin törenlere katılmayı bile çağırmıyorlar. Şimdilerde “Türk-Alevi-Sentezi” yaratma gayreti içinde. Türk'lük Sünni Islam içerdiğinden, Aleviliği de Aleviliği Müslüman yapma ve Türk Islam sentezliği içinde eritmek istenmekte.


Alevilerin ezici çoğunluğu Kürt olmalarına karşın, Alevilikte Kürtçe adeta yasaklanmış bir durumda. Ibadetlerde, cemlerde Kürtçe rastlamak adeta imkansız. Kemalist devlet anlayışı Kürtleri Sünni ve Alevi diye ayırarak birbirine karşı kullanıyor. Alevi Kürtler Sünni Kürtlere Şafi, Nakşibendi ve Yezit diyorlar. Bununla da yetinmeyen devlet, Aleviler içindeki kollarıyla, camiye gitmeyen, namaz kılmayan, ramazanda oruç tutmayan, kurban bayramında kurban kesmeyen, hacca gitmeyen Kürt Alevilerini Müslümanlaştırma politikası uyguluyor. Müslümanlıkla “Ali” ve “Muhammed”den başka ortak yani hemen, hemen hiçbir olmayan Kürt /Kızılbaşlığını/Aleviliğini Sünnileştirmek, terbiye ederek Türkleştirmek istiyorlar.



Dersim direniş Kahramanı Seyit Riza''Ben sizin yalan ve hilelerinizle baş edemedim, bu bana dert oldu. Ama ben de sizin önünüzde diz çökmedim, bu da size dert olsun."

Şeyh Said başkaldırısından sonra Kürdistan'da hakimiyetini kurmaya çalışan yeni Kemalist rejim, en çok Kürt Alevileri/Dersim'i kendisileri için tehlike olarak görmüştür.

2 Ocak 1936'da yürürlüğe giren Tunceli Kanunu'yla Dersim'in adı Tunceli olarak değiştirilir. General Abdullah Alpdoğan, Dersim'e vali ve 3. Umum Müfettişi olarak atanmıştır.



Ne yazık ki, günümüzde Kürt Kızılbaşları Dersimlilikten ziyade,çokları Tuncelileşmiştir

Bu gün pek çok Kürt Alevi adeta Kemalist Devletin sigortası haline gelmiştir.Bunların en büyük korkuları Kemalist Devletin aşıladıkları Sünni Kürtlerin Şafi ve Nakşibendi olduklarını, devlet kurarlarsa Alevileri/Bektaşileri yok edeceklerini yönünde.

Wet.Dr. Nuri DERSIMI Anılarında ‘' Şeyh Sait başkaldırılarında VARTO da HORMEK ve bazı Alevi Kürtlerin Devletin yanında yer almaları çok hazin olarak nitelendiriyor''

Örneğin, Rasim ÖZ(Cumhuriyet yay 1997) diyor ki'' M .Kemal Arnavut BEKTAŞI bir aileden geldiğini dolaysıyla ilk Ordu ,Emniyet ve Istihbarat kadrosunun tümü Bektaşi olduğunu belirttir''



1903 te bir rapor yazan DERSIM Müttesarrifi ARIF bey'' DERSIM'IN suratla Kürtleştiklerini ifade eder. 1926 de Ise,Diyarbakır Valisi Cemal BARDAKÇI anılarında Dersim ve Ahalisin meselesi Kürtlük olmadığını esasında Mezhepçilik olduğunu belirttir.(Dersim .Dr Suat AKGÜL)



Al size ibretlik bir yazı;Kürtler; inanç olarak Islam'ın Şafii kolundandır. Tarikat olarak da büyük ölçüde Nakşibendiliği seçmişlerdir. Bu yönüyle de Alevilerle Kürtler arasında derin uçurum bulunmaktadır. Anadolu'daki Alevilik; özü itibarıyla Türk kimliklidir. Bu topraklardaki Aleviliğin kendisini anlatma aracı, ‘bağlama'dır. Bu saz Türk'e özgüdür. Aleviler, bağlamayı kutsamış; ona “Telli Kuran” denilmiştir. .(Akşam Rıza ZELYUT 1993)

Aslen Malatya Şeyh HESANAN Aşiretinden olan, Cemal ŞENER; “Kürt Sorunu ve Aleviler” konulu yazısında da; Alevi derneklerinde Türk bayraklarının ve Mustafa Kemal resimlerinin asılmasına karşı çıkanları eleştiriyor ve şöyle diyor; “ Alevilerin Mustafa Kemal'i sahiplenme gerekçesi olan; teokratik Osmanlı devletini yıkıp ümmet esasına dayalı yapıya son verip ulusal devlet kurmasının olduğunu anlamıyorlar ya da anlayamıyorlar ''



Çok ilginçtir ki, bu gün bir çok Kürt Alevi'ye, dilin nedir? sorduğunda Aleviyim der, Kürt'müsün Türk'müsün? sorduğunda yine Aleviyim der.Peki siz Kürdistanlı değimlisiniz sorduğunuzda bu kez aslen Horasan'dan gelmiş Türkmeniz yanıtını alırsınız. Bir çok Kürt Alevilerle tartıştığımızda diyorlar ki, siz Sünni Kürtler, Kürt Alevileri başka merkezlere bağlamaya, Alevileri Kürtlere, Kürtleri de Barzani'ye, Talabani'ye yamamaya /bağlamaya çalışıyorsunuz.



Bu tipik bir Kemalist Devlet anlayışıdır.Çok değer verdiğim ve çok ilginç bulduğum, Açık Gazete yazarı A.Haydar NERGIS'LE geçmişte Kürt sorunu ile ilgili bana gönderilen bir yazısında kısa bir alıntı aktarıyorum;''Benim çocukluğum sizin gibi şanslı bir ortamda geçmedi.Bu konularda bilenmedim.Ailem,(baba tarafım) Erzincan, Tunceli tarafından gelme. "şu dünyanın devranına/ Aldanma gönül aldanma" diyen Cafer
Tan (Gangozadelerden),eskiden soyadları Gangotan'miş.Dersim Olayında idam
edilen Hasan Hayri Bey'le amca çocuklarıdır.Sivas'ta yanan Aşık Nesimi
teyzemin kocasıydı.Dilber Ana'yı belki tanıdığınız Hüseyin Inan'la
akrabalığımız var.Sizi kızdıran o yazıyı biraz da özeleştiri gibi, kendimi
anlatmak için yazdım.Ailem, küçükken Kürtçe'yi bana yasakladı. Zamanında çok bedel ödediklerini daha fazla ödemek istemediklerini söylüyorlardı. "Bizde Atatürk sevgisi
aileden gelir" başlıklı yazım dikkatli okunduğunda aslında bir
özeleştiridir.Küçükken hiç Kürtçe konuşmadım.Köyde bile Kürtçe sorulara
Türkçe yanıt veriyordum.Okuyup büyük adam olacaktım, düzenin bir parçası
haline gelecektim yani.Bu nedenle, Türkçeyi çok düzgün konuşup yazdığımı
sanıyorum. Kurmanci Kürtçesini anlıyorum, ancak dilim dönmediği için
konuşamıyorum.''.(25 Ocak 2006 Isveç )


Cumhuriyet dönemi içerisinde Aleviler esas olarak merkez sol partilere bunların başında da CHP'ye oy vermişlerdir. Son yıllarda bu eğilimde azalma yönünde bir değişim dikkat çekmektedir. Çünkü CHP ve diğer “sol” partilerin güven sağlayamadığı görülmektedir. (10 Aralık 2005)'te Istanbul Dedeman Oteli'nde DISK tarafından düzenlenen Solda Yenilenme adlı konferansa.'' 1.Solda Yenilenme, 2.Ekonomi ve Sosyal Politikalar, 3.Siyasal Katılım, Gençlik ve Kadın, 4.Kültür, Sanat ve Sol olmak üzere dört oturumdan oluşan konferansta sol siyasetin önemli şahsiyetleri de hazır bulundu. Prof. Dr. Erdal Inönü, Prof. Dr. Izzettin Doğan, Erol Tuncer, Fikret Ünlü, Tarhan Erdem, Zülfü Livaneli, Inal Batu, Süleyman Çelebi, Onur Kumbaracıbaşı, Gürbüz Çapan, Arif Sağ, Tarık Akan, Bülent Tanla, Salman Ceylan ve daha pek çok katılımcı vardı. Alevilik meselesi burada da gündeme geldi. Prof. Dr. Fuat Keyman, Solun Alevilik konusunda net bir düşünceye sahip olması gerekliliği üzerinde durdular'' Burada dikkat edilirse hiç Kürt Alevilerle ve Kürt Ulusal Kimlikle ilgili tek bir cümle yoktur. Son zamanlarda aldığımız duyumlara göre, önümüzdeki süreçte Kürt Kızılbaşları/ Alevler SHP'ye katılacakları yönünde.